پیتزا؛ سرگذشت یک ایتالیایی پرطرفدار

سرگذشت پیتزا در واقع از دوران باستان آغاز می‌شود. یونانی‌ها، مصری‌ها و رومی‌های قدیم نان‌های تختی می‌پختند و روی آن‌ها موادی مانند روغن زیتون، سبزیجات و گاهی پنیر می‌ریختند. این نان‌های ساده بیشتر شبیه به فلت‌برِدهای امروزی بودند، اما اساس پیتزا را شکل دادند. تاریخچه پیتزا در روم باستان رنگ و بوی ویژه‌ای داشت؛ رومی‌ها عادت داشتند غذاهایی سریع و در دسترس تهیه کنند و این نان‌ها پاسخگوی نیازشان بود. جالب است بدانید که بسیاری از این نان‌ها در میان طبقات کارگر و کشاورزان محبوبیت داشت، چرا که هم ارزان بود و هم به راحتی شکم را سیر می‌کرد. این سنت ساده اما پرمعنا، نخستین گام در مسیر طولانی پیتزای امروز محسوب می‌شود.

سرگذشت پیتزا بدون اشاره به ورود گوجه‌فرنگی کامل نخواهد بود. گوجه‌فرنگی در قرن شانزدهم از قاره آمریکا به اروپا رسید. ابتدا بسیاری از اروپایی‌ها آن را سمی می‌دانستند و سال‌ها طول کشید تا به بخشی از رژیم غذایی مردم تبدیل شود. اما وقتی اهالی جنوب ایتالیا، به‌ویژه ناپل، شروع به استفاده از گوجه در غذاهایشان کردند، همه‌چیز تغییر کرد. سرگذشت پیتزا از این زمان وارد مرحله تازه‌ای شد؛ ترکیب نان تخت، روغن زیتون، سبزیجات و حالا سس گوجه‌فرنگی طعم کاملاً متفاوتی ایجاد کرد. همین تغییر کوچک بود که بعدها به پایه اصلی پیتزای مدرن تبدیل شد و مسیر جهانی شدن آن را هموار کرد.

سرگذشت پیتزا همیشه با نام ناپل گره خورده است. در قرن هجدهم و نوزدهم، ناپل شهری پرجمعیت و پر از کارگران و مردم فقیر بود. برای این قشر از جامعه، پیتزا غذای ایده‌آل بود؛ ارزان، سریع و سیرکننده. فروشندگان خیابانی نان‌های گرد را با گوجه، روغن زیتون، سیر و پنیر ساده ترکیب می‌کردند و آن را به مشتریان عرضه می‌کردند.
سرگذشت پیتزا در ناپل نشان می‌دهد که چگونه غذایی که ابتدا برای مردم فقیر تهیه می‌شد، بعدها به نمادی از فرهنگ غذایی کل ایتالیا بدل شد. حتی افسانه معروف پیتزای مارگریتا هم از همین دوران شکل گرفت؛ گفته می‌شود برای ملکه مارگریتا، پیتزایی با سه رنگ پرچم ایتالیا (گوجه قرمز، ریحان سبز و موزارلا سفید) تهیه شد که امروز هم یکی از پرطرفدارترین پیتزاهای دنیا است. جالب است که همین پیتزاهای ساده و خیابانی به مرور راه خود را به سفره اشراف و رستوران‌های مجلل باز کردند و نشان دادند چگونه یک غذای مردمی می‌تواند مرزهای طبقاتی را بشکند و به خوراکی ملی و سپس جهانی تبدیل شود.

مهاجرت ایتالیایی‌ها به آمریکا در قرن نوزدهم، مرحله‌ای مهم در سرگذشت پیتزا بود. مهاجران ایتالیایی سنت‌های غذایی خود را به شهرهایی مثل نیویورک و شیکاگو بردند. در ابتدا پیتزا تنها در محله‌های ایتالیایی‌نشین تهیه می‌شد و به‌نوعی غذای نوستالژیک برای مهاجران بود. اما به مرور، تاریخچه پیتزا در آمریکا وارد فاز تازه‌ای شد. مردم بومی هم به این غذا علاقه‌مند شدند و رستوران‌های پیتزا یکی پس از دیگری باز شدند. نخستین پیتزافروشی رسمی آمریکا در سال 1905 در نیویورک افتتاح شد. کمی بعد، سبک‌های تازه‌ای مثل پیتزای نیویورکی با خمیر نازک و پیتزای شیکاگویی با خمیر ضخیم و پرملات وارد ماجرا شدند و تنوع پیتزا بیشتر شد.

سرگذشت پیتزا از نیمه قرن بیستم وارد مرحله جهانی شدن شد. بعد از جنگ جهانی دوم، سربازانی که در ایتالیا با طعم پیتزا آشنا شده بودند، این علاقه را به کشورهایشان بردند. کم‌کم پیتزا به اروپا، آسیا، آمریکای جنوبی و حتی خاورمیانه راه یافت. اما سرگذشت پیتزا در هر منطقه رنگ و بوی خاصی گرفت؛ در ژاپن، ترکیب‌های عجیب مانند پیتزای با میگو یا سس مایونز محبوب شد. در برزیل، مردم عاشق افزودن ذرت و نخود به روی پیتزا هستند. در خاورمیانه هم پیتزا با ذائقه محلی ترکیب شد و حتی نسخه‌هایی با گوشت کبابی و ادویه‌های خاص شکل گرفت. این تنوع نشان می‌دهد که تاریخچه پیتزا چگونه توانسته خود را با فرهنگ‌های مختلف هماهنگ کند و همچنان محبوب بماند.

امروز سرگذشت پیتزا به مرحله‌ای رسیده که مرزها را درنوردیده و خلاقیت بی‌پایان سرآشپزها را برانگیخته است. پیتزاهای گیاهی، بدون گلوتن، با پنیرهای متنوع و حتی نسخه‌های دسر مانند پیتزای شکلاتی، تنها بخشی از این خلاقیت‌ها هستند. رستوران‌های مدرن، پیتزا را نه فقط یک غذای خیابانی، بلکه به‌عنوان تجربه‌ای لوکس و هنری عرضه می‌کنند. سرگذشت پیتزا در عصر دیجیتال هم جالب است؛ سفارش آنلاین و ارسال سریع باعث شده پیتزا بیش از هر زمان دیگری در دسترس باشد. حتی روز جهانی پیتزا در تقویم ثبت شده تا علاقه مردم به این غذا جشن گرفته شود.

سرگذشت پیتزا داستانی است از سادگی، خلاقیت و جهانی شدن. از نان‌های ساده رومی گرفته تا پیتزاهای متنوع امروزی، این غذا توانسته جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ غذایی جهان پیدا کند. تاریخچه پیتزا نشان می‌دهد که حتی یک غذای ساده هم می‌تواند با گذر زمان و تلفیق فرهنگ‌ها به نمادی جهانی تبدیل شود. محبوبیت پیتزا هم به دلیل طعم فوق‌العاده آن، هم به واسطه انعطاف‌پذیری و توانایی تطبیق با سلیقه‌های مختلف است. شاید همین ویژگی‌هاست که پیتزا را از یک غذای محلی در ناپل به خوراکی بی‌رقیب در سراسر جهان تبدیل کرده است.